Oι επιπτώσεις της PAX AMERICANA στην ελληνική αμυντική πολιτική και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, 1974-1991
Τίτλος:
The effects of PAX AMERICANA on Greek defense policy and Greek-Turkish relations, 1974-1991
Κύρια Υπευθυνότητα:
Φίλιος, Φώτιος Κ.
Επιβλέπων:
Αρβανιτόπουλος, Κωνσταντίνος
Θέματα:
Keywords:
Διεθνές σύστημα, Εξωτερική πολιτική, Αμυντική αυτάρκεια, Εξωτερική εξισορρόπηση, Ψυχρός πόλεμος International system, Foreign policy, Defense self-sufficiency, External balancing, cold war
Ημερομηνία Έκδοσης:
2024
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Με το τέλος του Β΄ΠΠ, το διπολικό διεθνές σύστημα οριοθετείται από τη στρατηγική της ανάσχεσης των ΗΠΑ έναντι της ΕΣΣΔ, με την ανατολική μεσόγειο να αποτελεί την περιοχή αντιπαράθεσης των δύο υπερδυνάμεων. Το δόγμα Τρούμαν, το σχέδιο Μάρσαλ και η ίδρυση του ΝΑΤΟ, αποτέλεσαν το πολιτικό και το στρατιωτικό σκέλος της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής των ΗΠΑ στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η αμυντική πολιτική των ΗΠΑ συνδέθηκε με τη γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας και Τουρκίας στην Ατλαντική συμμαχία. Οι ΗΠΑ ως η νέα ηγεμονική δύναμη του δυτικού κόσμου, με μεγάλη οικονομική και στρατιωτική ισχύ, αποτελούσε τον εγγυητή της παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας, εισάγοντας τον όρο της Pax Americana.\r\n\r\nΗ αμυντική πολιτική της Ελλάδας λόγω της αδύναμων εσωτερικών συντελεστών ισχύος, συνδέθηκε αρχικά με την αμυντική πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή, που όμως σταδιακά άρχισε να μεταβάλλεται, προς μια προσπάθεια απόκτησης εθνικής αμυντικής αυτάρκειας βάσει της αρχή της αυτοβοήθειας. Καταλύτης μεταστροφής αποτέλεσε η τουρκική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και η απροθυμία του ΝΑΤΟ να την αποτρέψει. Οι οποιεσδήποτε διμερείς ελληνοτουρκικές διαφορές προσεγγίστηκαν από την πλευρά των ΗΠΑ βάσει της προτεραιότητας για συνοχή και σταθερότητα στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, αλλά και του στρατιωτικού αποτυπώματος της κάθε χώρας στη συμμαχία, κλείνοντας υπέρ της Τουρκίας. Ο ανταγωνισμός στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ για την απόκτηση στρατηγικού πλεονεκτήματος μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας οδηγούσε συχνά στην σύγκρουση των δύο κρατών και στην επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ το 1974, άφησε το πεδίο ελεύθερο στην Τουρκία για την ενίσχυση της ενδοσυμμαχικής επιρροής της στην συμμαχία και την προώθηση των στρατηγικών της επιδιώξεων εις βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Από την πλευρά της Ελλάδας, το ΝΑΤΟ συνδέθηκε με την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας εκ μέρους των ΗΠΑ έναντι της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας, αλλά και της αναβάθμισης των ΕΔ μέσα από οικονομικές και εξοπλιστικές δωρεές. Ο ετεροβαρής συσχετισμός ισχύος στο αιγαίο υπέρ της Τουρκίας και το ιστορικό προηγούμενο της εισβολής και κατοχής της Κύπρου, εγείραν δίλημμα ασφαλείας για την Ελλάδα, οδηγώντας στον ανταγωνισμό ισχύος μεταξύ των δύο χωρών και στην όξυνση των διμερών σχέσεων. Η Τουρκία εκμεταλλευόμενη την υπεροχή της στρατιωτικής ισχύος έναντι της Ελλάδας, αλλά και της επιτήδειας ουδετερότητας των ΗΠΑ στις διμερείς διαφορές, η οποία ερμηνευόταν ως έμμεση υποστήριξη από την πλευρά της Τουρκίας, εγείρε συνεχώς ζητήματα αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Ζητήματα όπως η κατοχή της βόρειας Κύπρου, η αμφισβήτηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, η επέκταση των χωρικών υδάτων, ο εναέριος χώρος του Αιγαίου, το Flight Information Region (FIR) και η αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου αποτέλεσαν κάποια από τα πεδία αντιπαραθέσεως των δυο χωρών. Όλες οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις και μέχρι το τέλος του ψυχρού πολέμου, έθεσαν ως πολιτικό στόχο της ελληνικής αμυντικής πολιτικής την εθνική ασφάλεια, την εδαφική ανεξαρτησία της χώρας και την επίλυση του Κυπριακού ζητήματος. Βέβαια η προσέγγιση επίτευξης του πολιτικού στόχου υπαγορεύτηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ιδεολογικές συνιστώσες των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, χαράσσοντας και την ανάλογη εξωτερική πολιτική. Κοινή συνισταμένη της εξωτερικής πολιτικής ήταν η εσωτερική και εξωτερική εξισορρόπηση της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας καθώς και η μείωση του βαθμού εξάρτησης από τις ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτό η αναβάθμιση και ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων, η ένταξη στην ΕΟΚ και η επανένταξη στο ΝΑΤΟ, το πολιτικοδιπλωματικό άνοιγμα στα βαλκάνια και στο ανατολικό μπλοκ, στα αραβικά και τρίτα κράτη ήταν κάποια από τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν από τις ελληνικές κυβερνήσεις. Τέλος η πρόθεση της Ελλάδας σύνθεσης στο άρμα της Δύσης και ιδιαίτερα με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, αποτέλεσε μια απαρέγκλιτη και θεμελιώδη σταθερά παρά την όποια αντιδυτική ρητορική.
Abstract:
With the end of World War II, the bipolar international system is delimited by the US deterrence strategy against the USSR, with the eastern Mediterranean being the area of confrontation between the two superpowers. The Truman Doctrine, the Marshall Plan and the establishment of NATO formed the political and military arm of US foreign and de-fense policy in the region. In this context, US defense policy was linked to the geostrategic importance of Greece and Turkey in the Atlantic alliance. The USA as the new hegemonic power of the Western world, with great economic and military power, was the guarantor of global peace and security, introducing the term Pax Americana. Greece's defense policy, due to its weak internal power factors, was initially linked to the US defense policy in the region, but gradually began to change, towards an effort to obtain national defense self-sufficiency based on the principle of self-help. The Turkish invasion of Cyprus and the reluctance of NATO to prevent it were the catalyst for the change. Any bilateral Greek-Turkish differences were approached from the US side based on the priority for cohesion and stability in the eastern wing of NATO, but also the military footprint of each country in the alliance, closing in favor of Turkey. The competition with-in NATO for the acquisition of a strategic advantage between Greece and Turkey often led to the conflict between the two states and the deterioration of Greek-Turkish relations. The withdrawal of Greece from the military arm of NATO in 1974 left the field free for Turkey to strengthen its intra-alliance influence in the alliance and promote its strategic pursuits at the expense of Greek interests. From the side of Greece, NATO was linked to the provision of security guarantees by the US against Turkey's revisionist policy, but also to the upgrad-ing of the ED through financial and equipment donations. The unbalanced balance of power in the Aegean in favor of Turkey and the histori-cal precedent of the invasion and occupation of Cyprus, raised a security dilemma for Greece, leading to power competition between the two countries and the aggravation of bilateral relations. Turkey, taking advantage of the superiority of its military power over Greece, but also of the USA's careful neutrality in bilateral disputes, which was interpreted as indirect support from Turkey's side, constantly raised issues of questioning Greece's sovereign rights in the Aegean and in the Cyprus. Issues such as the occupation of northern Cyprus, the questioning of the Greek continental shelf, the expansion of territorial waters,the Aegean airspace, the Flight Information Region (FIR) and the demilitarization of the Aegean islands were some of the fields of confrontation between the two countries. All the post-colonial governments and until the end of the cold war, set as the polit-ical goal of the Greek defense policy the national security, the territorial independence of the country and the resolution of the Cyprus issue. Of course, the approach to achieving the political goal was largely dictated by the ideological components of the ND and PASOK governments, drawing the corresponding foreign policy. A common component of the for-eign policy was the internal and external balancing of Turkey's revisionist policy as well as the reduction of the degree of dependence on the USA. In this context, the upgrading and strengthening of the armed forces, joining the EEC and rejoining NATO, the political-diplomatic opening to the Balkans and the Eastern bloc, to the Arab and third countries were some of the tools used by the Greek governments. Finally, the intention of Greece to join the West, and especially with the USA and NATO, was an inescapable and fundamen-tal constant despite any anti-Western rhetoric.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ Στρατηγικές Σπουδές Ασφάλειας, 2024
